Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới năm 2023, hoạt động chẩn đoán và điều trị bệnh lao đã có sự phục hồi mạnh mẽ trên toàn cầu trong năm 2022, sau 2 năm gián đoạn liên quan đến Covid-19. Điều này đã giúp cải thiện những tác động tiêu cực của đại dịch đối với số người chết và mắc lao trên toàn cầu. Tuy nhiên, bệnh lao vẫn là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ hai trên thế giới trong số các bệnh truyền nhiễm vào năm 2022, chỉ sau Covid-19. Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 11 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 11 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới (báo cáo WHO Global TB Report 2023).
Trong năm 2023, Chương trình chống lao đã phát hiện 106.086 trường hợp mắc lao các thể, tăng 2.282 bệnh nhân; 3.775 ca mắc lao kháng đa thuốc. Tuy vậy, số bệnh nhân lao được phát hiện hàng năm tại Việt Nam mới chỉ chiếm khoảng 60% số bệnh nhân lao ước tính (>100.000 bệnh nhân). Như vậy sẽ có trên 40% bệnh nhân lao trong cộng đồng chưa được phát hiện và điều trị.
Trong 2 năm diễn ra dịch Covid-19, công tác phòng, chống lao tại Việt Nam chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Số bệnh nhân lao phát hiện năm 2021 giảm 22% so với năm 2020 và giảm 24,5% so với năm 2019, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có mức độ giảm phát hiện bệnh lao cao nhất toàn cầu do ảnh hưởng của đại dịch.
Chung với tình hình bệnh lao trong cả nước, tại Cà Mau bệnh lao đã và đang có chiều hướng tiêu cực trong cộng đồng. Trong năm 2023, tỉnh Cà Mau thực hiện thu dung điều trị hơn 1.600 bệnh nhân lao, tăng hơn 10% so với năm 2022. Cùng với đó, bệnh lao kháng thuốc cũng đã được ghi nhận và tồn tại trong cộng đồng. Thời gian qua, với sự hỗ trợ tích cực từ Dự án ACT5 được triển khai đến 6 địa phương trong tỉnh. Theo đó, Dự án sẽ thực hiện lấy mẫu ngay tại cộng đồng người dân (khóm/ấp). Từ đó, giúp nâng cao khả năng tiếp cận và tỷ lệ tham gia, nâng cao năng lực của tuyến y tế cơ sở trong công tác phòng, chống bệnh lao. Đồng thời, giúp phát hiện sớm, điều trị và giảm tỷ lệ mắc lao trong cộng đồng, tiến tới xóa bỏ bệnh lao vào năm 2030.
Bác sĩ Trần Quang Dũng, Phó Giám đốc Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh Cà Mau chia sẻ: Qua thống kê của ngành Y tế, hiện nay có hơn 70% dân số hít phải vi khuẩn lao. Tuy nhiên, không phải bất cứ ai khi tiếp xúc vi khuẩn lao đều bị bệnh lao. Điều này còn do yếu tố là sức đề kháng của cơ thể. Chính vì thế việc tầm soát để phát hiện sớm bệnh lao tiềm ẩn là yêu cầu quan trọng trong bệnh lao. Thực tế không thế phủ nhận sự vai trò của Dự án ACT5 được triển khai tại địa phương. Song tính bao phủ của Dự án còn mỏng, trong khi đó bệnh lao tiềm ẩn trong cộng đồng còn khá nhiều. Điều này cũng là thách thức lớn đối với công tác phòng, chống bệnh lao tại địa phương.
Một trong những rào cản đối với công tác phòng, chống bệnh lao ở địa phương là nhận thức của một bộ phận không nhỏ người dân về bệnh lao. Người mắc bệnh lao nếu không phát hiện và điều trị kịp thời sẽ dẫn đến suy nhược cơ thể trầm trọng, không thể lao động sản xuất, nếu nặng hơn có thể không tự phục vụ bản thân và suy kiệt dần đưa đến tử vong. Điều đáng quan tâm là trước khi tử vong, bệnh nhân có thể gây lây lan mầm bệnh cho người trực tiếp chăm sóc, tiếp xúc trong gia đình hoặc cộng đồng. Hộ gia đình có người bệnh lao thường mang một gánh nặng kinh tế không nhỏ. Thế nhưng đứng trước hàng loạt mức độ nguy hiểm do bệnh lao gây ra, nhiều người vẫn chủ quan, xem nhẹ và bỏ qua việc tầm soát để có một phát đồ điều trị hữu hiệu.
Hiện nay Bệnh viện Lao và Bệnh phổi đảm nhận nhiệm vụ phòng, chống bệnh lao tại địa phương. Thời gian qua chất lượng điều trị luôn được cải thiện từ việc tiếp nhận chuyển giao từ các đơn vị tuyến trên.
Vừa qua, vào ngày ngày 19/3, Bệnh viện Lao và Bệnh phổi Cà Mau nhận chuyển giao kỹ thuật và khánh thành đơn vị nội soi phế quản. Đây là kỹ thuật mới được bệnh viện tiếp nhận thực hiện nhằm nâng cao chất lượng chẩn đoán, điều trị bệnh nhân lao và bệnh phổi tại bệnh viện. Nội soi phế quản là một kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh giúp bác sĩ kiểm tra tình trạng bên trong đường dẫn khí đi vào bên trong phổi. Qua kết quả chỉ định nội soi phế quản, bác sĩ có thể chẩn đoán, tìm ra nguyên nhân các vấn đề sức khỏe liên quan đến đường hô hấp của người bệnh. Để từ đó có những phương thức điều trị phù hợp, đem lại hiệu quả tốt nhất.
Bác sĩ Trần Quang Dũng cho biết: Nhằm nâng chất việc phát hiện và điều trị bệnh lao nói riêng và bệnh lý về đường hô hấp nói chung, từ nay đến cuối năm đơn vị sẽ tiếp tục tiếp nhận chuyển giao một số kỹ thuật hiện đại mới như: Nuôi cấy, định danh và kháng sinh đồ vi sinh; Thở máy trong hồi sức cấp cứu các bệnh lý hô hấp; Nội soi phế quản ống mềm; Chăm sóc người bệnh toàn diện và thực hành kỹ năng hồi sức cấp cứu.
Theo bác sĩ Dũng, nâng cao năng lực điều trị chỉ là một yếu tố trong công tác phòng, chống bệnh lao. Để giảm thiểu gánh nặng do bệnh lao gây ra, hướng đến chấm dứt bệnh lao trong thời gian tới thì yếu tố quan trọng là phải phát hiện sớm bệnh lao tiềm ẩn. Để làm được điều này thì yêu cầu quan trọng tỉnh Cà Mau cần thực hiện hiệu quả tầm soát với chiến lượt 2X (X – Quang và X- xpert).
Tỉnh Cà Mau đặt ra mục tiêu trong năm 2024, phát hiện tối thiểu 70% nguồn lây lao mới, điều trị lành trên 90% số bệnh nhân lao được thu dung, quản lý và điều trị. Ngoài ra, xa hơn nữa, tỉnh Cà Mau cũng đặt ra những mục tiêu cụ thể. Theo những gì đã hoạch định, tỉnh Cà Mau phấn đấu đến năm 2025 sẽ giảm 50% tỉ lệ mắc mới vào năm 2025 so với 2018; Giảm 75% tỉ lệ tử vong do lao vào năm 2025 so với 2018; Duy trì tỉ lệ mắc lao kháng thuốc dưới 3% trong tổng số ca lao mới; Giảm 50% số gia đình phải chịu chi phí thảm họa do lao vào năm 2025 so với năm 2018.
Đến năm 2030 tiếp tục giảm số người chết do bệnh lao và giảm số người mắc bệnh lao trong cộng đồng xuống dưới 20 người trên 100.000 người dân. Hướng tới mục tiêu để người dân Việt Nam được sống trong môi trường không còn bệnh lao. Chính vì thế, để đạt được những mục tiêu này đòi hỏi sự vào cuộc của hệ thống chính trị, mạng lưới y tế từ tỉnh đến cơ sở. Hơn hết là ý thức chủ động phòng và chống bệnh lao trong dân.
